14 Juni 2010

Afgelopen maandag 14 juni was de internationale dag voor de bloeddonor. In het ziekenhuis van Mweso worden sinds ruim een jaar volgens de standaarden van Artsen Zonder Grenzen bloedtransfusies uitgevoerd. De meest voorkomende indicatie is bloedarmoede door malaria. In het Frans: Paludisme forme anemique. De malariaparasiet zorgt voor destructie van de rode bloedcellen en veroorzaakt op die manier een laag bloedgehalte. Met name bij jonge kinderen komt deze complicatie veel voor. Ten gevolge van de malaria epidemie in de vluchtelingenkampen van het naburige Kashuga is de vraag naar bloed de laatste maand flink gestegen. Naast malaria is er bijvoorbeeld bloedverlies door verwondingen en chirurgische operaties of ten geolge van chronische ziekten waarvoor transfusies worden uitgevoerd. De onophoudelijke stroom van malaria patiënten consumeert echter veruit het grootste deel van onze bloedbank. Wekelijks behandelt onze malaria mobiele kliniek nog steeds rond de 500 mensen voor deze ziekte. Gelukkig zijn er maar enkelen bij wie zich de complicatie van bloedarmoede voordoet. In de maand juni werden er in de eerste 2 weken 24 transfusies uitgevoerd. De absolute record houder is een jongetje van onder de 5 jaar dat binnen kwam met ernstige malaria en een bloedgehalte van 1,8 g/dl. Bij een gezond mens ligt dat tussen de 14,5 en 18,0 gram per deciliter. Tien procent van de normaalwaarde dus. De grens om een transfusie te doen ligt zo rond de 5 g/dl. De middag dat hij binnen kwam was hij uiteraard tot bijna niets in staat. Ik bestelde een zak bloed voor hem. De volgende ochtend had hij de Intensive Care verlaten en liep vrolijk buiten rond. De controle van het hemoglobine liet een onwaarschijnlijke stijging van zeven gram per deciliter zien. Na nog geen 24 uur ziekenhuisopname inclusief bloedtransfusie was hij klaar om weer naar huis te gaan.

Het verzamelen van donoren is in een land als de Congo niet eenvoudig. Het concept om belangeloos iets af te staan voor de medemens is hier minder bekend dan article 15. Buiten dat zijn er ook redelijk wat Mormonen of andere geloofsstromingen die als een van hun machtsmiddelen het verbod op het ontvangen en geven van bloed hanteren. Toch zijn er natuurlijk ook een boel mensen die wel het nut inzien en belangeloos hun medemens een handje willen helpen. Het lijkt er soms ook op dat er mensen zijn die niet zo zeer komen voor het geven van bloed als wel om het achterhalen van hun serologische status voor enkele sexueel overdraagbare ziekten. Artsen Zonder Grenzen test alle donoren van te voren op Syfilis, HIV, Hepatitis B en Hepatitis C. Met regelmaat moet de helft van de donoren die zich hebben aangemeld afgewezen worden vanwege een of meer positieve testen. Het besmettings-percentage van HIV is beduidend hoger dan het geschatte landelijk gemiddelde (tussen 3 en 5%) en ook hoger dan onder de voor AIDS verdachte gevallen in het ziekenhuis (3 uit ruim 30 testen). Deze strategie van eerst testen en dan wel of geen bloed afnemen is voor de medewerkers van het laboratorium het meest efficiënt (geen verspilling van materiaal en tijd), maar levert ook discussie op. Hoe legt de ene helft doneren uit dat zij na testen geen bloed hebben mogen afstaan en de andere helft wel. Helemaal wanneer al deze mensen uit bijvoorbeeld dezelfde klas van verpleegkundige scholieren komen. Dat zijn zo van die ethische dilemma’s waarmee je hier wordt geconfronteerd.

In Mweso voert het Rode Kruis in samenwerking met het “relais communautair” van Artsen Zonder Grenzen de zo mooi geheten
“sensibilisation” uit. Zij hebben de laatste maanden hiermee zoveel succes dat er regelmatig donoren naar huis terug gestuurd worden omdat er teveel komen opdagen. Vanwege dit succes is het ziekenhuis in Mweso geheel onafhankelijk wat betreft haar bloedaanvoer. Voorheen werden er nog met regelmaat zakken bloed uit Goma gekocht, maar dat is nu niet meer nodig. Hulde dus aan de organisatie en de donoren.

De labmedewerkers en het bloedbank comité verzorgen op 14 juni een programma voor de donoren en grijpen natuurlijk de kans aan om nieuwe donoren te werven. In Congo wordt zo’n happening als volgt gevierd. Er wordt een verzameling van belangrijke figuren uitgenodigd, er wordt een spandoek gemaakt en een defilé gehouden. Op het “stade”, het voetbalterrein staan een luidspreker en enkele stoelen opgesteld. Alle belangrijke figuren krijgen een zitplaats, de rest - voor 80 procent kinderen - staat of zit in een grote kring. Men vangt aan met het Congolese volkslied en een gebed (katholiek). Dan krijgt elk van de op stoelen gezeten figuren de kans om de menigte via de microfoon toe te spreken. Het merendeel van deze speeches is uiteraard in het Swahili en daardoor voor mij matig te volgen. Meestal betreft het niet meer dan een opsomming van een hoop clichés. Na 5 sprekers waaronder de hoogste militair uit Mweso, de directeur van het ziekenhuis en de voorzitter van het Rode Kruis is het mijn beurt om namens Artsen Zonder Grenzen iets te zeggen. Als enige mzungu in het hele gezelschap en met zoveel kinderen ben je ongeacht je boodschap toch een bezienswaardigheid. Af en toe heb je van die momenten dat je je ineens realiseert “verrek ik ben de enige blanke hier”. Alhoewel ik het kort had willen houden wordt mijn Franse speech volledig in het Swahili vertaald waardoor het ook een langdradige lullepot wordt. Aan het einde van de reeks speeches wordt er een toneelstukje opgevoerd. Een jonge man, door een militair beroofd en verwond wordt naar het ziekenhuis gebracht, waar men concludeert dat hij een bloedtransfusie nodig heeft. Uiteindelijk wordt hij door deze transfusie gered en kan levend het ziekenhuis verlaten.
De militair in het stuk is voor de omstanders duidelijk als een van de rebellenfracties gekleed. De aandachtige blikken en hilarische lachmomenten tijdens de gehele show zijn voor de mzungu nog het meest vermakelijk.

De hele happening wordt gehouden rond het midden van de dag, recht onder de zon. Tot ieders genoegen wordt na het toneelstuk het programma verplaatst naar de school voor verpleegkundigen, niet alvorens ten tweede male het nationale volkslied te zingen.
Voor mij is het net op tijd om te vluchten naar de overburen, waar ze wel televisie ontvangst hebben, en mij achter de tv te nestelen om de wedstrijd Nederland- Denemarken te kijken.