Coltan een bron van geweld

De conflicten in Oost-Congo worden hoofdzakelijk veroorzaakt door de waardevolle grondstoffen die het bezit. Verschillende kapers waaronder Rwandezen en Ugandezen proberen deze soms letterlijke goudmijnen te controleren. Naast goud en diamant is een van de meest recente vondsten coltan. Het wordt al lange tijd door een Belgisch bedrijf gewonnen en geëxporteerd maar sinds de toepassing ervan in mobiele telefoons, playstations, fotocamera en andere elektronische apparatuur is de vraag enorm gestegen en de winning van het erts bijzonder lucratief geworden.

Wat is coltan nu precies? Het is een erts dat columbiet en tantaliet bevat vandaar de naam. Uit coltan worden niobium en tantalium gewonnen. Dit laatste element wordt in poedervorm gebruikt bij de productie van kleine elektrolytische condensatoren (tantaal-elco's), die worden gebruikt in mobiele telefoons, spelcomputers, pc's, laptops en andere elektronische apparaten waar kleine elco's nodig zijn. De grootste producent van coltan is Australië. Het wordt verder gewonnen in Brazilië en Canada. Congo is de vierde producent maar bezit waarschijnlijk de grootste reserves.
Eind 2000 kwam Oost-Congo, met name de Kivu provincie, in de greep van een ware coltankoorts. De prijzen stegen in één jaar tijd van 30 tot 380 dollar per pond. Deze prijsstijgingen volgden de toenmalige hoge beurswaarden van de technologiesector, die de komst van een nieuwe generatie mobiele telefoons (UMTS) en spelcomputers (Sony Playstation II) aankondigden. Coltan werd zelfs winstgevender dan het zoeken naar diamant of goud.

De coltan koorts heeft Mweso niet overgeslagen. Ondanks het feit dat de meeste coltanmijnen enkele tientallen kilometers van ons vandaan liggen heeft men recent getracht om ook hier coltan te vinden. Kashuga is het dorp ten noorden van ons waar drie vluchtelingen kampen zijn en waarvandaan de meeste en meest ernstige patiënten komen. Hier hebben de militairen van het regeringsleger (FARDC) de Mweso rivier omgeleid en in de rivierbedding gezocht naar coltan. Helaas voor hen is er tot op heden niets gevonden. Een tweede treurig feit is dat het omleiden van de rivier er toe heeft geleid dat grote stukken land en een deel van de hoofdweg onder water staan. Dit stilstaande water vormt een uitstekende broedplaats voor muggen en mogelijk hebben de militairen op deze manier bijgedragen aan de grote malaria epidemie die op dit moment in de kampen van Kashuga heerst. Vanwege de uitbraak van deze epidemie en gebrekkige bevoorrading is het voorkeursmedicijn waarmee we malaria behandelen op. In plaats van ACT dat we normaal gebruiken geven we nu co-arthem. Beide middelen komen niet in de nationale malariaprotocollen van Congo voor omdat ze vrij duur zijn. Congo is bovendien producent van kinine en dit is dan ook hier het middel van eerste keus. Net als in Europa is de lobby van de farmaceutische industrie sterker dan die van de wetenschap. Gelukkig helpen al deze middelen hier om de malaria te doden en dus de patiënt te genezen. Artsen Zonder Grenzen heeft haar keuzes met name bepaald op grond van de bijwerkingen. Van malaria word je erg ziek, maar van de behandeling word je tijdelijk nog beroerder vooral van kinine.

Terug naar de coltankoorts. Een panel van experts dat door de VN-veiligheidsraad is samengesteld, publiceert begin 2001 een dossier waarin een en ander duidelijk wordt. Kort samengevat komt het erop neer dat de plunderaars van diamant, goud en coltan -militairen uit Rwanda en Uganda- baat hebben bij het voortduren van dit bijna vergeten conflict. De oproep van de experts om daarom een moratorium af te kondigen op de uitvoer van deze bodemschatten, spreekt echter voor dovemansoren. In november 2001 herhalen ze hun advies voor een exportstop, maar de Veiligheidsraad vindt het beter om nog zes maanden te wachten met een embargo op de uitvoer van coltan en andere delfstoffen. Inmiddels trachten veel westerse industrieën hun coltan uit koosjere kringen te halen en dus niet uit Congo. Dit is alleen erg moeilijk uit te voeren aangezien er een hoop tussenhandel is en ongeregistreerde transporten over de grenzen met Uganda, Rwanda en Burundi plaatsvinden.
De grootste export gaat momenteel waarschijnlijk naar China. Een land dat veel investeert in Congo onder andere in wegen. De Chinezen lijken zich minder te bekommeren om waar en hoe het spul gedolven wordt. De vraag naar dit erts zal in China de komende jaren uitsluitend stijgen en zij anticiperen daar goed op. Met het coltan uit de Congo produceren zij imitatie Nokia telefoons. Op de levensduur van het apparaat na zijn ze nauwelijks van echt te onderscheiden. De goedkoopste versie die in Goma te koop is kost 35 dollar. Er bestaan mobieltjes zonder coltan, voor de consument die er zeker van wil zijn dat er geen Congolees bloed aan kleeft. Maar wie wil er rond lopen met een ouderwetse baksteen die je twee keer per dag moet opladen?