Vrouwen rechten in Congo

Op acht maart werd de internationale vrouwen dag in Congo gevierd. Ik had nog nooit van deze dag gehoord en de viering ervan in Nederland is wat mij betreft gelukkig overbodig. Hoe langer ik in Congo verblijf hoe duidelijker het echter wordt hoe belangrijk deze dag is voor de vrouwen hier. In Nederland hebben de vrouwen kiesrecht sinds 1917 (als ik mij niet vergis). In Congo mogen de vrouwen sinds 1994, de tijd van Laurant Kabila, naar de stembus. Niet dat er overigens veel te kiezen valt, maar het is in elk geval een stap in de goede richting. In de tijd van Mobutu gold het credo "une femme une jupe". Het is mogelijk om meerdere vrouwen te trouwen en of dat een probleem is voor de vrouwen weet ik niet, het is hen toegestaan om het huwelijk te weigeren. De meeste mannen met meerdere vrouwen zijn mannen met veel middelen. Geld maakt de man hier aantrekkelijk en dat er eventueel meerdere vrouwen zijn wordt dan op de koop toegenomen. Voor goede kansen op nageslacht zijn financiële middelen hier belangrijk, dus biologisch of evolutionair gezien is deze keuze van de vrouwen begrijpelijk. Zoals ik heb uitgelegd in een vorig verslag zijn de bedreigingen voor jonge kinderen ondervoeding en infectieziekten. Beiden zijn met geld te bestrijden door het kopen van voedsel, medicijnen en bijvoorbeeld een muskieten net.

Overal waar we rond rijden met de bekende Toyota’s zie je vrouwen langs de weg lopen. Het klassieke plaatje is: uitgedost in kleurige kledij (zo geheten panje), een grote rieten mand op het hoofd, één kind op de rug, één kind in de buik en een schoffel of machete in de hand. Gebukt onder deze last zie ik ze vaak ook op bepaalde stukken van de weg tussen Mweso en Pinga die als zeer onveilig bekend staat. Soms helemaal alleen, met de kinderen dan weliswaar. Soms samen met andere vrouwen die aan hetzelfde stereotype plaatje voldoen.

Toen ik ooit als student in Zuid- Afrika was en daar met AMREF flying doctors mee het veld in ging was het doel een inventarisatie te maken van de lokale behoeften op gebied van gezondheidszorg. Om tot deze inventarisatie te komen werd er onder andere gevraagd wat men precies deed en wat de taken van de vrouw en de man zoal waren. De taken van de vrouw werden als volgt opgesomd: water halen, eten koken, wassen, de kinderen opvoeden en het land cultiveren. De taak voor de man was daar: op het vee passen. Een dagvullende taak met ongekende verantwoordelijkheid en dus niet voor niets hun enige bezigheid!

In Mweso is wel wat vee maar niet veel er zijn dus ook maar weinig veehoeders. De beroepen voor de man zijn hier: handelaar op de markt of klein winkeltje, houtzager, houtskool fabrikant, landbewerker, geschoolde arbeid in dienst van een NGO (bij AZG: chauffeur, bewaker, verpleegkundige, administrateur) of natuurlijk militair.

Dit is allemaal nog tot daaraan toe maar in het ziekenhuis kom je echt wantoestanden tegen op het gebied van vrouwen rechten. Eerder beschreef ik al de vrouw van een militair die met een machete bewerkt was waarna de militair voor straf werd overgeplaatst. Voor een boel ingrepen of medische behandelingen bij de vrouw is toestemming van de man noodzakelijk. Dit geldt ook voor de kinderen. Een vrouw mag niet alleen beslissen over de behandeling van haar kind. Zo was ik een keer getuige van de opname van een kind bij wie een boom op haar onderbeen was gevallen. Een open beenbreuk en verbrijzeling van het rechter onderbeen waren het gevolg. Enige oplossing: amputatie net boven de knie. De moeder van het kind wilde wachten op het arriveren van de vader alvorens de amputatie goed te keuren. Er was echter geen keus want wachten zou betekenen doodbloeden of sterven aan een infectie. De chirurg heeft toen voor de moeder de knoop doorgehakt.

Kort geleden zag ik een zwangere vrouw van 38 jaar. Twaalfde zwangerschap, elf bevallingen en 5 levende kinderen. Zoveel zwangerschappen is een risico factor voor de huidige bevalling. De zaak vorderde niet en er werd besloten een keizersnede te doen. De navelstreng zat 2 maal strak om de nek van het kind gewikkeld, vandaar dat het er niet uit wilde kruipen. Voordat zij naar de operatie kamer werd vervoerd vroeg de verloskundige haar of zij nog vaker zwanger wilde worden, met alle risico’s van dien die niet gering zijn. Het antwoord liet geen twijfel: absoluut niet, graag een sterilisatie. Dat is een kleine moeite tijdens de operatie. Probleem was evenwel dat manlief zich op enkele uren lopen van het ziekenhuis bevond en een schriftelijke goedkeuring van de echtgenoot is in Congo wettelijk verplicht voordat men de sterilisatie bij de vrouw kan uitvoeren.

Ik zou denken twee touwtjes er om binden en niets melden. Als expat chirurg ben je toch na 3 maanden weer vertrokken en voordat zich juridische problemen gaan voordoen ben je allang weg. Onze huidige chirurg volgt echter trouw de Congolese wet.

Als getrouwde vrouw ben je dus in Congo geen baas over je eigen lichaam en zelfs niet na je dood. Het toppunt is namelijk nog wel dat er een wet bestaat die het verbiedt om zwangere vrouwen met een baby in de buik te begraven. Tweemaal heb ik nu meegemaakt dat een vrouw tijdens de zwangerschap overleed. De eerste had een hersenvlies ontsteking, de tweede had last van ernstig hartfalen. Zij was na een ziekenhuis opname in het verleden gewaarschuwd niet meer zwanger te worden. Dit advies is evenwel niet gemakkelijk op te volgen en deze laatste zwangerschap werd haar noodlottig. Na hun dood is in het ziekenhuis de baby uit de baarmoeder gesneden om die apart te begraven. Ik weet niet welke krankzinnige deze wet bedacht heeft en de enige verklaring die ik kan bedenken is dat een invloedrijke begrafenisondernemer deze wet er via via heeft doorgedrukt om zo twee begrafenissen in plaats van één te kunnen afrekenen met de nabestaanden.


Deze keer helaas geen foto's ivm de verbinding vanuit Zanzibar, deze volgen als ik terug ben in Mweso