Wantok

Papua nieuw guinea heeft als officiele taal het Engels en is onderdeel van het Gemenebest. De taal die de meeste Papua’s spreken is het Tok Pisin of Pidgin English. Een mix van hoofdzakelijk Engels met Duitse invloeden, uit de tijd dat het noorden van Papua Nieuw Guinea door de Duitsers gekoloniseerd was. Er zijn uiteraard ook invloeden uit verschillende tok ples (moeder talen) letterlijk “talk of your place”. Het Pidgin heeft zich verspreid over vele eilanden in de Pacific, van Micronesie tot aan de Fiji eilanden. Naast het Pidgin Engels spreken de Papua’s een van de 680 verschillende officiele moedertalen die het land rijk is. Een land met 6 miljoen inwoners waar men meer dan 10% van alle officiele wereld talen spreekt.

Een wantok is een belangrijk begrip in PNG. Het komt letterlijk van “one talk” één taal en het wordt vooral gebruikt om aan te geven bij welke groep/clan je hoort. Een wantok is je vriend, familie, clan of dorpsgenoot die je altijd zal steunen. Wanneer wij een patient naar een Papua ziekenhuis sturen is de vraag altijd of er een wantok is om zorg voor de patient te dragen. Net als in Afrika zorgt het ziekenhuis soms voor onderzoek en behandeling maar zeker niet voor de verzorging van de patient. Zo is het voorgekomen dat een PNG werknemer met een hartinfarct naar een ziekenhuis in Port Moresby werd gestuurd zonder wantok. Na twee dagen observatie op de eerste harthulp had hij zo’n honger dat hij lopend het ziekenhuis verliet richting de dichts bij zijnde fastfood keten.

Mijn wantok is dokter Peter. Een Zuid-Afrikaanse arts die werkt op kamp 1 stroomafwaarts aan het begin van de “on shore pipeline”. We hebben beiden de zelfde positie en wisselen ervaringen en frustraties uit over de werkplek en de organisatie. En helaas is daar genoeg over te zeggen. Ik ontmoet hem pas 3 weken nadat we zo ongeveer dagelijks een half uur aan de telefoon hebben gehangen. Hij klinkt als een symapthiek en interessant figuur. Hij geeft aan fitter te zijn dan op zijn 40ste, inmiddels is hij 60 jaar oud. Sinds hij in 1994 zijn praktijk in Johannesburg heeft verkocht gebruikt hij zijn artsendiploma om hem naar de verste uithoeken van de wereld te brengen: hij heeft gewerkt in Mongolie, 6 jaar op een cruise schip in de Caribbean, in Ierland op Tasmanie en in Canada. Zijn Zuid-Afrikaans accent was aanvankelijk moeilijk te verstaan over de telefoon maar langzaam aan raak ik daar aan gewend. Hetzelfde geldt voor de mannen en vrouwen uit Australie in het kantoor in Port Moresby en in Sydney. Ze spreken het Engels met hun eigen accent en veronderstellen dat je dat moeiteloos kan volgen. Met de PNG nationals is het een stuk eenvoudiger alhoewel sommigen ook lastig te volgen zijn in hun uitspraak. Het gemakkelijkst te verstaan is de lonely American op het kamp van het bedrijf Mosquito Zone. Een proto Amerikaan die hier is om muggen, andere insecten, muizen en ratten te bestrijden. Hij knauwt er luid en duidelijk op los waarbij zijn forse bierspoiler als klankkast fungeerd. “Hé Boye ja gade flat tyre”, schreeuwt hij over het terrein naar een vertrekkende Toyota met lekke band.
Hij heeft zoals veel Amerikanen van veel dingen heel veel verstand en twijfelt eigenlijk nergens over. Het enige waarover hij twijfelt is het voorstel van zijn baas om volgens het schema 2 maanden op 1 maand af te werken. Op papier heeft hij het inkomsten verschil voor zichzelf berekend en tevens wat het bedrijf hiermee bespaard en hoeveel waardevolle vakantiedagen door dit schema verloren gaan. Zijn eigen verjaardag, die van zijn dochtertje, thanks giving en nieuwjaar. Nee als ze niet met een riante vergoeding (incentive) over de brug komen blijft hij zijn huidige rooster van 1 maand op 1 maand af houden. Dat levert namelijk ook veel meer airmiles op. Gelijk heeft hij! Iedereen die hier iets met de pijplijn te maken heeft probeert een zo groot mogelijk stuk van de taart mee te eten. En de kruimeltjes van de taart zijn al snel miljoenen dollars waard. Je moet voor jezelf opkomen want er is niemand anders die dat doet, en al helmaal niet voor de PNG nationals die 10 uur per dag, 7 dagen per week en 5 maanden op rij doorwerken. Gelukkig leven we in een tijd waar slavernij is afgeschaft.

Als je je baan opzegt voordat je laatste salaris binnen is kun je er van uit gaan dat je daar naar kan fluiten, legt de Amerikaan mij uit. Wie gaat er helemaal naar PNG terug om zijn salaris op te eisen? Hij is duidelijk gewend aan de Amerikaanse wijze van handelen op basis van wantrouwen.
Ondertussen maak ik van de gelegenheid gebruik om mij te laten bijscholen op het gebied van entomologie. Onder de microscoop die hij heeft staan liggen verschillende muggen. Ik krijg uitleg hoe ik de Anopheles muskiet kan herkennen. De mug die malaria over kan brengen. Hij heeft gestreepte wit/zwarte voelsprieten naast zijn priksnuit. De acciradius van deze mug is 2 mijl, iets meer dan 3 kilometer dus. Een belangrijk gegeven voor de verspreiding van malaria. Je kunt deze ziekte alleen oplopen als iemand met malaria zich binnen deze afstand van jou bevind. Malaria muskieten worden namelijk niet geboren met malaria. De anopheles mug moet ze eerst uit een geinfecteerde mens opzuigen. Na een levenscyclus in de mug kan de parasiet over worden gedragen aan een ander mens. Het dichtst bijzijnde dorp is 20 minuten met de auto en dus meer dan 3 kilometer, er zijn weinig muggen weet de Amerikaan mij te vertellen en een kleine kans op malaria dus. Desondanks slik ik de verplichte malaria tabletten net als mijn wantok in het andere kamp.