Nachtdienst

Na ruim een maand op het ziekenhuis te hebben gewerkt lijkt de tijd rijp om ook eens een nachtdienst te doen. Zoals overal in de medische sector is er altijd discussie over diensten en dienstroosters, zo ook in Congo. Er zijn altijd weer nieuwe ideeën voor verbetering van het rooster maar uiteindelijk is het heel eenvoudig: de 24-uurs bezetting van het ziekenhuis moet worden gerealiseerd met de artsen die er zijn. En voor de solidariteit is het daarom goed wanneer ook de MSF artsen in de diensten participeren. Gelukkig ben ik niet alleen tijdens mijn eerste dienst. Er is een Congolese arts in opleiding die zo ongeveer in het ziekenhuis woont en haast permanent dienst doet. Niet alleen is dit handig voor de noodzakelijke vertalingen maar ook omdat hij meer ervaring heeft in de verloskunde dan ik. De vraag is natuurlijk of dit gezond is maar in de tijd van de artsen waardoor ik ben opgeleid was dit ook zo. Ik hoor ze stuk voor stuk, soms op klagerige en soms op trotse toon roepen “in mijn tijd deden we 48 uur dienst achter elkaar, zonder compensatie!”, bravo, maar gelukkig leven we niet meer in die tijd. Wellicht komt men hier vroeg of laat ook tot het inzicht dat dit soort praktijken uiteindelijk tot meer fouten en daardoor slechtere zorg leidt. De dienst begint om 16.00 uur en duurt tot 8 duur de volgende morgen. De clinique mobile is net teruggekeerd uit Kashuga en heeft maar liefst 7 kinderen en een volwassene meegenomen. We kunnen dus meteen flink aan de slag. Drie van de kinderen hebben een ernstige vorm van malaria en moeten allen een transfusie krijgen. Er is echter slechts bloed voor 2... Intussen worden we geroepen door de Soins Intensief om naar een baby te komen kijken die niet ademt. Het arme jongetje is de helft van een tweeling. Twee weken geleden is hij middels een keizersnede ter wereld gekomen. Zijn geboorte gewicht was 2 kilo en nu weegt hij 1700 gram. Af en toe snakt hij naar adem en wanneer ik het kind aanraak voel ik direct dat de lichaamstemperatuur veel te laag is. Deze gaan we niet redden, denk ik bij mijzelf. Mijn jonge Congolese collega begint vlijtig te beademen en het kind lijkt weer iets op te leven. In mijn pediatrieboekje ga ik haastig op zoek naar de mogelijke oplossingen om dit leventje te redden. Op temperatuur brengen, natuurlijk, antibiotica geven, zuurstof en voeding, maar hoeveel? Is dit een ondervoed kind, ja maar het is ook een zuigeling met laag geboortegewicht, in welke tabel past hij? De moeder van het jongetje zit aan het voeteneind van een ander bed toe te kijken met de andere helft van de tweeling op haar schoot. Zij begint braaf melk uit de borst te knijpen wanneer ik daar om vraag. In 2 weken 300 gram verloren sinds de geboorte. Eenieder kan toch met zijn boeren verstand bedenken dat dat niet goed is. Waarom wacht men tot het kind stopt met ademen om het dan naar de intensive care te sturen? Sinds de keizersnede verblijft de moeder met haar tweeling op de afdeling chirurgie. Helaas heeft niemand hier de moeite genomen om het kind een maal per dag te wegen of eens goed te bekijken. Ik denk aan het consternatiebureau in Nederland hoeveel aandacht wordt daar wel niet besteed aan zuigelingen, aan het wegen en alle instructies aan de jonge moeders. Het is niet alleen een gebrek aan verpleegkundige zorg hier in het ziekenhuis, de moeder heeft het kind ook verwaarloosd. Dat klinkt hard maar het is helaas de waarheid. Je ziet dat hier vaker bij tweelingen, wanneer de één het beter doet dan de ander gaat de aandacht van de moeder voornamelijk uit naar de sterkste. Het is de struggle for survival en de survival of the fittest. Met een onnavolgbare gelatenheid neemt de moeder kennis van het overlijden van haar twee weken oude zoontje. Ondertussen zijn op de Soins Intensief de transfusie kandidaten van de kinderafdeling gearriveerd. Alle bloedtransfusies vinden plaats op de intensive care, onder strikte surveillance. Voor één is er nog steeds geen bloed gevonden, maar gelukkig is er een familielid van een andere patiënt die bereid is om bloed te geven. Alle transfusies kunnen nu doorgaan. En de donor krijgt naast de gratis syfilis, hepatitis en HIV testen na het afnemen van het bloed een flesje cola cadeau!
Het ziekenhuis is ’s nachts een totaal andere wereld dan overdag. Er is een generator die werkt, maar er zijn slechts enkele vertrekken met elektrische lampen verlicht. De rest moet het doen met walmende stormlampen die met kerosine gevoed worden. Ik heb er ook een om het slaapvertrek van de dienstdoende dokter te verlichten. Met sierlijke letters heeft men er “medecin” op geschreven. Het is een grote ruimte met 2 persoonsbed. Zonder lakens overigens maar enkel uitgerust met een deken en muskietennet. De badkamer met werkend bad is te smerig om aan te zien, maar gelukkig went dat snel. Ik deel het eten dat mijn collega’s van de MSF basis naar het ziekenhuis hebben gebracht met mijn Congolese collega. Voor hem is er ook een prakje gebracht: een halve geitenkop en wat maïsmeelpap. Nadat we her en der nog wat probleem gevallen hebben bekeken is het tegen elven rustig genoeg om te gaan liggen. Rond middernacht wordt er op mijn deur geklopt. Een patiënt op de intensive care gaat niet goed. De intensive care is een van de weinige elektrisch verlichte ruimten. Ondanks het vele kunstlicht slapen de meeste patiënten en hun garde malade. Sommigen liggen op een matje op de grond. De patiënt, een jongeman van 25 jaar is extreem mager, weegt 36 kg en heeft sinds zijn opname al 3 bloedtransfusies ondergaan. Hij heeft pikzwarte ontlasting en daaruit kunnen we opmaken dat hij ergens bloed via de darmen verliest. Een maagzweer, kanker, tuberculose?? Een diagnose zullen we niet snel kunnen stellen met onze beperkte middelen. Dan maar met een bazooka aan antibiootsels er op schieten en hopen dat je iets raakt. Ik behandel hem dus voor een maagzweer en tevens direct voor tuberculose. De HIV test is onderweg maar ik heb het gevoel dat die niets zal opleveren. Ondanks de transfusies zijn de handpalmen van deze patiënt bleker dan de mijne. Nu midden in de nacht zit hij half overeind snakkend naar adem. Ik geeft hem zuurstof en wat inhalatie medicijnen voor astmalijders en dat lucht gelukkig op. Of hij het ziekenhuis ooit levend gaat verlaten betwijfel ik. De verpleging druk ik nogmaals op het hart om zijn familie te overtuigen bloed te doneren. Wellicht kapt hij wat op van de medicijnen die we in zijn lijf stoppen, maar hij zal zeker nog enige transfusies nodig hebben. De rest van de nacht verloopt rustig en ik weet zelfs wat uren te slapen. Dit was een relatief rustige dienst en een makkelijke manier om een hoop krediet te krijgen van de collega artsen en verpleegkundigen. Een mzungu die dienst doet, van alle kanten krijg ik ’s ochtends complimenten en wordt mij een welverdiend “repos” gewenst.
Gedurende de volgende dagen komt er enige duidelijkheid in het ziektebeeld van de laatste patiënt. Hij heeft hepatitis C, dat kunnen we helaas niet behandelen. Zijn broer die bereid was bloed te geven en ogenschijnlijk in staat van blakende gezondheid verkeert blijkt helaas geen geschikte kandidaat. Hij is besmet met zowel syfilis als HIV… De patiënt die nog steeds op bloed wacht is echter stabiel en loopt zelfs rustig rond.