Article 15

Het is donderdag middag en ik heb de tijd om waar ik wil in het ziekenhuis rond te neuzen om wat ervaring op te doen. Omdat mijn achtergrond de “eerstelijns geneeskunde” is heb ik beloofd te kijken hoe die eerste lijn functioneert in het ziekenhuis en ik besluit naar de Externe Consultation te gaan. Het zijn 3 consultatie ruimtes dicht bij de ingang van het ziekenhuis. Sommigen zijn door middel van enkele doeken in tweeën verdeeld zodat er bij extreme drukte 2 consulten gelijktijdig in dezelfde ruimte plaats kunnen vinden. Het is er een komen en gaan van patiënten. Gemiddeld worden er zo’n 160 per dag gezien. In de drukke chaos lijkt het haast normaal om zonder kloppen naar binnen te lopen. Uiteraard vraag ik beleefd of het mogelijk is een aantal consulten bij te wonen. Hakuna matata, geen probleem.

Er verschijnt een vrouw met haar zoontje van 8 jaar. Hij ziet er redelijk ziek uit, temeer omdat hij door zijn moeder op de rug wordt gedragen. De klachten zijn “asthenie physique, fièvre et toux” ofwel algeheel onwel bevinden, koorts en hoesten. De moeilijk uitvoerbare anamnese levert voor mij in elk geval één belangrijk aanknopingspunt op. De patiënt komt uit Kashuga. Dat is de eerste grote plaats ongeveer één uur ten noorden van Mweso. Bijna alle ernstig zieke patiënten in het ziekenhuis komen uit deze plaats. Het moet werkelijk Hell on Earth zijn daar. Afgelopen zaterdag werden er weer eens 2 burgers met schotwonden uit deze regio naar Mweso gebracht. Enkele anderen zijn ter plaatse tijdens het zelfde incident aan schotwonden overleden.

Er zijn enkele vluchtelingen kampen in Kashuga, de water voorziening is er minimaal en er komt veel malaria voor. Er bevindt zich een Centre de Santé dat eens per week door de MSF clinique mobile ondersteund en bevoorraad wordt. Er werken enkele verpleegkundigen die allen in dienst zijn van de BCZ (Bureau Centrale du Zone de santé) en een premie krijgen van Artsen Zonder Grenzen. Ik vraag onze patiënte waarom zij geen “fiche de réferance” (verwijsbrief) heeft. De verpleegkundige vertaalt voor mij dat zij de dag daarvoor naar de lokale kliniek was gegaan maar zonder te betalen werd zij daar niet geholpen en aangezien zij geen geld had was zij maar weer naar huis gegaan. Inmiddels is het een dag later en heeft zij zelf, waarschijnlijk lopend, de weg naar het ziekenhuis in Mweso genomen.

Alle gezondheidszorg die door MSF wordt geleverd in Congo is gratis voor elke patiënt. De verpleegkundigen die hier werken ontvangen allen, naar lokale maatstaven, een riant salaris. Maar blijkbaar weerhoudt dit sommigen er niet van om alsnog de patiënt om geld te vragen wanneer er geen mzungu’s in de buurt zijn om de zaak in de gaten te houden. Deze corrupte manier van handelen is diep geworteld in de Congolese cultuur en kan kort worden samengevat in Article 15: Débrouillez vous. Dit laatste artikel van de Congolese grondwet is ingesteld door Mobutu en betekent zoveel als: zoek het zelf uit, ieder voor zich en God voor ons allen, maak gebruik/misbruik van je positie om daar zelf beter van te worden. Mobutu is hier zelf het beste voorbeeld van, na 30 jaar wanbestuur en een grote puinhoop achterlatend heeft hij volgens schattingen 5 miljard dollar in eigen zak gestoken (nagenoeg evenveel als de staatsschuld van Congo destijds) en diverse privé paleizen laten bouwen.

We onderzoeken de jongen en sturen hem naar het laboratorium om een “para check” te doen. Dit is een sneltest voor malaria. Enkele druppeltjes bloed op een plastic unit, 6 druppels reageervloeistof erbij en 15 minuten wachten tot er een streepje verschijnt. Het werkt bijna net zo als een zwangerschapstest die je in Nederland bij de drogist kunt kopen.
De test is positief, dat betekent dat onze patiënt malaria heeft. Even later wijst de andere laboratorium aanvraag uit dat het bloedgehalte van ons patiëntje minder dan 4 g/dl bedraagt. Dit is uitzonderlijk laag en ruim onder de grens om een bloedtransfusie te geven.

De malariaparasiet nestelt zich in rode bloedcellen en vermenigvuldigt zich daar. Na 24 uur breken de geïnfecteerde bloedcellen open en verspreiden de nieuwe parasieten zich om ook weer op zoek te gaan naar rode bloedcellen. Telkens wanneer de bloedcellen massaal kapot barsten treedt er een koorts piek op bij de patiënt. Hoe meer rode bloedcellen er kapot gemaakt zijn, hoe lager het bloedgehalte van de patiënt. Was deze patiënt eerder behandeld voor zijn malaria dan was de kans groot dat een bloedtransfusie, met alle risico’s die daar aan vast zitten, niet nodig was geweest. Gelukkig is onze bloedbank relatief safe. Op lokaal niveau worden er donoren gerekruteerd maar helaas is het ziekenhuis daarmee niet geheel zelfvoorzienend. Soms wordt er daarom bloed van de Bloedbank uit Goma gekocht (10 dollar per zak). Hiervan waren er onder de laatste 7 zakken bloed 2 geïnfecteerd met syfilis en een met hepatitis B. Het schijnt dat wij andere, gevoeligere testen gebruiken dan zij.
Het patientje ondergaat de bloedtransfusie zonder problemen en kan na enkele dagen ziekenhuisbehandeling worden ontslagen.

Mijn toevallige ontdekking van de corruptie praktijken in onze buitenpost heeft de expatstaff uiteraard verontwaardigd. Hier gaan ontslagen vallen is de eerste reactie. Wanneer er echter getracht wordt om met de moeder van het patientje de betreffende verpleegkundige aan te wijzen die om geld vroeg is het verhaal ineens gewijzigd. Of het angst is voor represailles of dat alles op communicatie fouten berust zal wel niet duidelijk worden. Maar dat hier een probleem is en dat Article 15 elke vorm van vooruitgang in dit land blokkeert is mij wel duidelijk.