Waarnemen in Pinga

Twee weken in Pinga. De Nederlandse verpleegkundige die er normaal de medische zaken regelt is op vakantie en vanuit Mweso wordt haar taak zo veel mogelijk overgenomen. Onze Mobile Clinic nurse heeft er al een week op zitten en nu is het mijn taak om hier sturing te geven aan een team van 6 national staff leden in dienst van Artsen Zonder Grenzen. Zij superviseren op hun beurt weer zo’n 30 verpleegkundigen die in overheidsdienst werken en voor dit werk een premie van Artsen Zonder Grenzen ontvangen. Meestal is dit overigens het enige inkomen dat zij hebben aangezien hun overheidssalaris niet of nauwelijks uitgekeerd wordt. Je zou het een vorm van slavernij kunnen noemen waar Artsen Zonder Grenzen willens en wetens aan mee doet. Ze worden betaald als journalier. Ongeschoolde arbeid levert 3 dollar per dag op, een verpleegkundige ontvangt zo’n 7 dollar per dag afhankelijk van het niveau. Het is wat dubbel: aan de ene kant roept men bij Artsen Zonder Grenzen het eerst en het hardst dat er niet meer voor een bepaalde ramp gedoneerd hoeft te worden omdat er genoeg fondsen voor die ramp verzameld zijn, bijvoorbeeld in het geval van de tsunami in Thailand en Indonesië en recent na de aardbeving in Haïti. En aan de andere kant willen wij hier de zorg graag verbeteren en daarvoor meer personeel aantrekken. Maar om budget los te peuteren in Amsterdam moet eerst een pagina’s dik rapport worden geschreven dat vervolgens over 10 schalen gaat voordat er een beslissing komt. Het zijn zo de bekende frustraties van de mensen die in “het veld” werken en het management dat op kantoor in Amsterdam zit en af en toe een vluchtig veldbezoek aflegt.

Waarom beginnen we hier niet gewoon met het aanleggen van fatsoenlijke wegen. Die gedachte is al vaker door mijn hoofd gegaan tijdens willekeurige verplaatsingen per landcruiser hier in Noord Kivu. De vier uur rijden naar Pinga is wat mij betreft weer een uitputtingsslag. Als we hier een geasfalteerde weg maken bloeit het hele gebied op. Er komt meer handel op gang, mensen kunnen gemakkelijk naar Goma reizen. Zelfs per fiets zal de trip van Mweso naar Pinga korter duren dan nu per auto: zestig kilometer in vier uur! Met een bloeiende economie volgt de gezondheidszorg vanzelf. De hele weg lang naar Pinga komen we geen enkel tegemoetkomend voertuig tegen.
De enige voertuigen die we zien zijn 2 vrachtwagens. De eerste staat al een dag met panne midden op de weg en de tweede die ook de weg volledig blokkeert staat al een week lang stil met een gebroken aandrijfas. De lading, hoofdzakelijk bestaande uit tropisch hardhout ligt keurig achter de wagen en dus ook midden op de weg opgestapeld. Typisch voorbeeld van duur opportunisme. Een keer rijden met een veel te zware lading levert op de korte termijn meer winst op. Wanneer je dit echter structureel doet breekt de zaak op een goed moment en ben je na alle reparaties natuurlijk veel duurder uit dan wanneer je een paar keer extra rijdt. Aangezien het leven hier kort is en men bij de dag leeft kiest men altijd voor de eerste strategie.

De veiligheidsmaatregelen zijn wat versoepeld en het is nu toegestaan de zogenaamde red zone met een enkel voertuig te passeren. Onderweg informeren we zoals gebruikelijk op diverse vaste plekken naar de veiligheid. Twee dagen geleden is er in de buurt van Kashuga een verpleegkundige zijn motor afhandig gemaakt door een paar militairen. Waarschijnlijk hadden zij geen zin meer om te lopen, een dag later hebben zij de motor weer bij het gezondheidscentrum geparkeerd. Verder zijn er wat schietincidenten geweest waarbij een militair is omgekomen. Voor de rest is alles rustig... De leegte op de weg doet wat unheimisch aan. Af en toe duikt er na een bocht ineens een aantal militairen op. Ongeïnteresseerd maken zij de weg voor ons vrij om te passeren. Soms roepen ze wat, meestal zijn dat de dronkaards. Velen dragen een groene legerpet met de klep diep over de neus. Het verbergen van het gezicht op deze manier wekt de indruk dat zij niet herkend willen worden. Ik merk dat de chauffeur net als ik elke keer dat we zo’n zooitje ongeregeld passeren wat gespannen is. Onze komst is echter bekend bij hun superieuren en de ondergeschiktheid (de ziel van het leger) wordt door hen blijkbaar goed gerespecteerd. Er bestaat meer organisatie dan men op de eerste indrukken zou vermoeden.

Het hele traject van Mweso richting Pinga in het noordwesten wordt gecontroleerd door de FARDC, Force Armée République Démocratique Congo. Met uitzondering van de zogenaamde Red Zone die door niemand gecontroleerd wordt. De MONUC, het Zuid Afrikaanse VN vredesleger heeft een grote aanwezigheid in Pinga en collaboreert met de FARDC. Hun hoofdtaak is het escorteren van publieke transporten in konvooi van en naar Mweso en enkele andere dorpen in de omgeving. In december 2009 was het einde van hun missie gepland, maar deze is met 6 maanden verlengd tot 30 juni 2010. Dat is de dag waarop Congo 50 jaar lang onafhankelijk is en het wil natuurlijk graag die onafhankelijkheid uitstralen, zonder aanwezigheid van een VN troepenmacht.
De werkelijkheid is echter dat het oosten van Congo sinds de onafhankelijkheid één grote conflict zone is en het regeringsleger heeft hier de zaken bij lange na niet onder controle. De aanwezigheid van de MONUC zorgt voor een soort patstelling waarbij er weinig offensieve militaire bewegingen zijn. De rebellen fracties noord westelijk van Pinga controleren een gebied waar de waardevolle coltanmijnen zich bevinden. De bevolking is uiteraard de dupe van al deze militaire aanwezigheid. In de regel wordt de militair met name in de lagere rangen niet betaald en leeft volgens article
15 (débrouillez vous). Zij parasiteren op de bevolking, eisen geld of vervoer van passerende voertuigen tijdens patrouilles en geregeld vinden er verkrachtingen en plunderingen plaats. Naar mijn mening zijn er 2 oplossingen voor de huidige situatie. Massale ontwapening door een grote VN vredesmacht. Of het conflict laten uitvechten totdat de machtsverhoudingen zich hebben gestabiliseerd. In Rwanda is dat laatste vrij goed gelukt zij het op middeleeuwse manier en tegen een zeer hoge prijs.

Ondertussen vecht Artsen Zonder Grenzen al meer dan 25 jaar voor betere gezondheidszorg voorzieningen in Oost Congo. Een strijd die alleen gewonnen kan worden wanneer er vrede is en economische groei op gang komt.